ปัญหาการระบาดของ “ปลาหมอคางดำ“ ซึ่งมิใช่เพียงแค่เรื่องของปลาชนิดหนึ่ง แต่เป็น “อาชญากรรมทางสิ่งแวดล้อม“ ที่ส่งผลกระทบต่อชีวิตความเป็นอยู่ของพวกเราในหลายมิติอย่างน่าตกใจ
ปัญหาที่หนึ่ง: วิกฤตด้านอาหารและการบริโภค
การรุกรานของปลาหมอคางดำได้นำมาซึ่งปัญหาใหญ่หลวงต่อแหล่งอาหารท้องถิ่นของเรา ลองจินตนาการถึงแหล่งน้ำที่เคยอุดมสมบูรณ์ไปด้วย ปลาตะเพียน ปลาช่อน และกุ้งธรรมชาติ แต่กลับต้องลดจำนวนลงอย่างรวดเร็วเพราะการเข้ามาแย่งชิงทรัพยากรของปลาหมอคางดำ เหตุผลก็คือ ปลาหมอคางดำมีความสามารถในการปรับตัวและขยายพันธุ์ได้รวดเร็ว ทำให้ สัตว์น้ำพื้นถิ่นไม่สามารถแข่งขันได้ จนในที่สุดก็ลดจำนวนลงอย่างน่าใจหาย
ผลกระทบที่ตามมาคือ ผู้บริโภคในพื้นที่เสี่ยงต้องเผชิญกับการขาดแคลนอาหาร ที่เคยหาได้ง่ายและมีราคาไม่แพง เมื่อทรัพยากรทางน้ำลดลง กลไกตลาดก็จะทำงาน ราคาสัตว์น้ำที่เคยเป็นของทั่วไปก็จะสูงขึ้น ทำให้ ประชาชนต้องแบกรับภาระค่าครองชีพที่สูงขึ้น เพียงเพราะความผิดพลาดในการนำเข้าและจัดการชนิดพันธุ์ต่างถิ่น นี่คือการ “ละเมิดสิทธิผู้บริโภคในการเข้าถึงอาหารที่ปลอดภัย ราคาเป็นธรรม และมีตัวเลือกที่หลากหลาย” อย่างชัดเจน
ปัญหาที่สอง: ความเสียหายต่อระบบนิเวศและความหลากหลายทางชีวภาพ
ข้อมูลจากกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมชี้ให้เห็นถึงความรุนแรงของปัญหา เมื่อ ความหลากหลายทางชีวภาพในแหล่งน้ำลดลงถึง 50% ภายในเวลาเพียง 2 ปี เนื่องจากการแพร่ระบาดของปลาหมอคางดำ ในบางพื้นที่ เช่น อำเภอระโนด จังหวัดสงขลา สัดส่วนของปลาหมอคางดำในแหล่งน้ำธรรมชาติ เพิ่มขึ้นมากกว่า 60% ของสัตว์น้ำทั้งหมด ซึ่งเป็นการทำลายสมดุลของระบบนิเวศอย่างร้ายแรง
เหตุผลเบื้องหลังการทำลายล้างนี้คือ ปลาหมอคางดำเป็นสัตว์รุกรานที่มีนิสัยกินอาหารไม่เลือก และสามารถปรับตัวเข้ากับสภาพแวดล้อมใหม่ได้อย่างดีเยี่ยม การเข้ามาของพวกมันจึงเป็นการ แย่งชิงอาหารและที่อยู่อาศัยของสัตว์น้ำพื้นถิ่น รวมถึง การเปลี่ยนแปลงโครงสร้างของระบบนิเวศ ซึ่งส่งผลกระทบต่อห่วงโซ่อาหารและความสมดุลโดยรวม การสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพเช่นนี้ไม่เพียงแต่ส่งผลกระทบต่อระบบนิเวศเท่านั้น แต่ยัง บั่นทอนความสามารถของแหล่งน้ำในการฟื้นตัวและรองรับการเปลี่ยนแปลงในอนาคต อีกด้วย
ปัญหาที่สาม: ผลกระทบทางเศรษฐกิจต่อเกษตรกรและชาวประมง
การระบาดของปลาหมอคางดำไม่ได้จำกัดอยู่แค่ในแหล่งน้ำธรรมชาติ แต่ยัง รุกรานเข้าไปในบ่อเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ สร้างความเสียหายอย่างรุนแรงในหลายมิติ เกษตรกรและชาวประมงพื้นถิ่นต้องเผชิญกับปัญหา จับสัตว์น้ำพื้นถิ่นได้น้อยลง รวมถึงสัตว์น้ำที่เลี้ยงไว้ก็ได้รับผลกระทบ ทำให้ สูญเสียรายได้ อย่างมาก
เหตุผลสำคัญคือ ปลาหมอคางดำไม่มีราคา ไม่สามารถขายได้ สำหรับชาวประมง การที่ปลาหมอคางดำเข้ามารบกวนในบ่อเลี้ยงยัง เพิ่มต้นทุนในการจัดการและป้องกัน โรคต่างๆ ที่อาจเกิดขึ้น ทำให้สถานการณ์ของเกษตรกรยิ่งยากลำบาก การที่รัฐบาลใช้งบประมาณเพียงเล็กน้อย (12 ล้านบาท) ในการแก้ไขปัญหาจึงถูกมองว่าเป็นการ “ทำงานแบบเช้าชามเย็นชาม” ไม่สามารถแก้ไขปัญหาที่ลุกลามไปทั่วประเทศได้
การลุกขึ้นสู้ของผู้ได้รับผลกระทบและการเรียกร้องต่อรัฐ
ความเดือดร้อนที่สะสมมานานได้นำไปสู่การ รวมตัวของประชาชนที่ได้รับผลกระทบจาก 19 จังหวัด เพื่อเรียกร้องให้รัฐบาลเข้ามาแก้ไขปัญหาอย่างจริงจัง การนัดชุมนุมใหญ่ การยื่นหนังสือร้องเรียนต่อหน่วยงานต่างๆ และแม้กระทั่งการนำปลาหมอคางดำไปเทหน้าทำเนียบรัฐบาล เป็น เสียงสะท้อนความอัดอั้นตันใจและความสิ้นหวัง ของประชาชนที่ไม่ได้รับการเยียวยาอย่างทันท่วงที
ข้อเรียกร้อง 4 ข้อ ที่ยื่นต่อนายกรัฐมนตรีนั้นสะท้อนถึงความต้องการเร่งด่วนในการแก้ไขปัญหา ได้แก่ การตั้งกรรมการสอบสวนหาผู้กระทำผิด การกำจัดปลาหมอคางดำภายใน 1 ปี การประกาศเขตภัยพิบัติ และการดำเนินคดีต่อผู้ก่อหายนะต่อระบบนิเวศ การที่ประชาชนต้อง ฟ้องร้องต่อศาลแพ่ง ด้วยตนเอง แสดงให้เห็นถึงความไม่ไว้วางใจต่อกลไกการแก้ไขปัญหาของรัฐ และความจำเป็นที่ต้องมีมาตรการที่เข้มงวดและจริงจังมากกว่านี้
ความรับผิดชอบของภาคธุรกิจ
นอกจากการเรียกร้องต่อภาครัฐแล้ว เครือข่ายประชาชนยังได้ เดินขบวนไปยังบริษัทที่เคยได้รับอนุญาตนำเข้าปลาหมอคางดำอย่างถูกกฎหมาย เพื่อเรียกร้องความรับผิดชอบ ข้อเรียกร้องให้บริษัท เคารพกฎหมายและหลักเกณฑ์ความปลอดภัยทางชีวภาพอย่างเคร่งครัด แบ่งผลกำไรเพื่อแก้ไขปัญหา และปรับเปลี่ยนปฏิสัมพันธ์ต่อข้อวิพากษ์วิจารณ์ เป็นสิ่งที่สมเหตุสมผลและแสดงให้เห็นถึงความตระหนักถึงบทบาทและความรับผิดชอบของภาคเอกชนต่อปัญหาสิ่งแวดล้อมที่เกิดขึ้น
วิกฤตที่ต้องการการแก้ไขอย่างเร่งด่วนและจริงจัง
ปัญหาการระบาดของปลาหมอคางดำมิใช่เพียงแค่เรื่องของชนิดพันธุ์ต่างถิ่นรุกราน แต่เป็น วิกฤตที่ซับซ้อนและส่งผลกระทบในหลายด้าน ตั้งแต่ปากท้องของประชาชน ระบบนิเวศที่เปราะบาง ไปจนถึงความเชื่อมั่นต่อการบริหารจัดการของภาครัฐและภาคธุรกิจ การเพิกเฉยหรือการแก้ไขปัญหาที่ไม่ตรงจุดและไม่ต่อเนื่อง จะยิ่งทำให้สถานการณ์เลวร้ายลง และ ผู้ที่ต้องแบกรับผลกรรมก็คือประชาชนและทรัพยากรธรรมชาติของประเทศ
ดังนั้น รัฐบาลและหน่วยงานที่เกี่ยวข้องจำเป็นต้อง รับฟังเสียงของประชาชนอย่างแท้จริง ดำเนินการแก้ไขปัญหาอย่างเร่งด่วนและมีประสิทธิภาพ โดย จัดสรรงบประมาณและทรัพยากรที่เพียงพอ บูรณาการความร่วมมือกับทุกภาคส่วน และ ดำเนินคดีกับผู้ที่ต้องรับผิดชอบต่อความเสียหายที่เกิดขึ้น นอกจากนี้ ภาคธุรกิจเองก็ควรตระหนักถึงความรับผิดชอบต่อสังคมและสิ่งแวดล้อม และเข้ามามีส่วนร่วมในการแก้ไขปัญหานี้อย่างจริงจัง
เราในฐานะผู้บริโภคและประชาชนทุกคนก็มีส่วนสำคัญในการ ตระหนักถึงปัญหาและสนับสนุนการแก้ไข เพื่อให้ประเทศไทยของเรากลับมามีความอุดมสมบูรณ์และความหลากหลายทางชีวภาพดังเดิม และให้ประชาชนทุกคนสามารถเข้าถึงอาหารที่ปลอดภัยและมีคุณภาพได้อย่างยั่งยืน
